Μαθηματικοί χειρισμοί και συλλογές από τη σκοπιά ενός μουσείου
Μερικά από αυτά είναι: Ο κήπος του Αρχιμήδη στη Φλωρεντία (Ιταλία), το «Σπίτι των Μαθηματικών» (Maison des Mathématiques et de l’Informatique) στη Λυών (Γαλλία), το MoMath στη Νέα Υόρκη (Ηνωμένες Πολιτείες), το Mathematikum στο Γκίσεν (Γερμανία), το MMACA στη Βαρκελώνη (Ισπανία) και σύντομα το Maison Poincaré στο Παρίσι (Γαλλία) και το Maison de Fermat στο Μπομόν-ντε-Λομάνι (Γαλλία) καθώς και πολλά άλλα.
Πολλά επιστημονικά κέντρα διαθέτουν επίσης αίθουσες αφιερωμένες στα μαθηματικά.
Στην πραγματικότητα, αυτά τα «μουσεία» αποσκοπούν να κάνουν τα μαθηματικά προσιτά σε όλους, ανεξάρτητα από την ηλικία, το κοινωνικό ή εκπαιδευτικό υπόβαθρο. Ο στόχος είναι να φέρουν τα μαθηματικά στη ζωή μέσω δραστηριοτήτων που συνδέουν το χειρισμό αντικειμένων και τον προβληματισμό για διάφορα θέματα, όπως η λογική, η γεωμετρία ή ακόμα και οι αριθμοί.
Η παρέμβαση (συμμετοχή) σε μια έκθεση μουσείου
Σύμφωνα με τον Peyrin (2012), η παρέμβαση στα μουσεία περιλαμβάνει όλες τις υπηρεσίες που συνοδεύουν τους επισκέπτες, όπως ξεναγήσεις, διαλέξεις, εργαστήρια και εκθέσεις. Αυτός ο ορισμός είναι αρκετά ρεαλιστικός, αλλά μπορεί να επεκταθεί με έναν πιο ιδεαλιστικό τρόπο, όπως έθεσε ο F. Contenot ή ο D. Jacobi:
Στο μουσείο, η παρέμβαση χρησιμεύει ως μεσάζων μεταξύ του μέρους, του αντικειμένου και του κοινού. Συμμετέχει τόσο στη δημιουργία των συλλογών όσο και στη συμμετοχή του επισκέπτη. Εξασφαλίζει επίσης μια άτυπη εκπαιδευτική αποστολή και αποτελεί μέρος μιας διαδικασίας ανταλλαγής γνώσεων. Η παρέμβαση αυτή ενθαρρύνει τον επισκέπτη να παρατηρεί και να παίρνει θέση, έτσι ώστε να τον οδηγήσει στην αυτονομία και τη βαθύτερη κατανόηση.
(F. Contenot, 2011)
Η παρέμβαση του επισκέπτη αντιστοιχεί σε όλες τις μορφές διαπολιτισμικής συμμετοχής που οργανώνονται για τους επισκέπτες. Είναι παρέμβαση στο βαθμό που βρίσκεται μεταξύ της κληρονομιάς και του κοινού, με στόχο να συμβάλει στην ευχαρίστηση της ανακάλυψης ή σε απολαυστικές ώρες, καθώς και να διευκολύνει την εφαρμογή της γνώσης.
(D. Jacobi, 1999)
Διακρίνονται δύο τύποι παρέμβασης: η άμεση και η έμμεση παρέμβαση. Η άμεση παρέμβαση περιλαμβάνει τη φυσική παρουσία του επισκέπτη.
Η έμμεση παρέμβαση πραγματοποιείται χωρίς την παρουσία μεσολαβητή, τουλάχιστον χωρίς τη φυσική του παρουσία, δεδομένου ότι η συμμετοχή πραγματοποιείται μέσω διαφόρων εργαλείων, όπως περιγραφικές επιγραφές και υλικά προς χειρισμό.
Τα διάφορα μέσα συμμετοχής πρέπει να είναι εμπλουτισμένα και να προσφέρονται σε διάφορες μορφές για να κερδίσουν το κοινό, αλλά και να είναι προσβάσιμα σε όσα περισσότερα άτομα γίνεται. Πρέπει επίσης να «προβλέψουν» όσο το δυνατόν περισσότερο τις προσδοκίες των επισκεπτών, τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς την προσέγγισή τους, προκειμένου να τους συνοδεύσουν με τον κατάλληλο τρόπο.
Αυτές οι διάφορες μορφές συμμετοχής λαμβάνουν τη μορφή συνοδευτικών εγγράφων (βιβλιαράκια επισκέψεων, φυλλάδια παιχνιδιών κ.λπ.) και ψηφιακών μέσων.
Πώς προσαρμόζονται στις ανάγκες του κοινού;
Πρώτα απ’ όλα, τα πολιτιστικά κέντρα με θέμα τα μαθηματικά επιλέγουν το είδος της έκθεσης που επιθυμούν να δημιουργήσουν. Μπορεί να είναι μόνιμη, προσωρινή ή κινητή έκθεση.
Για μια μόνιμη έκθεση, το επιλεγμένο θέμα πρέπει να είναι βιώσιμο με την πάροδο του χρόνου. Θα πρέπει να μπορεί να συνεχιστεί για διάστημα μεταξύ 5 και 10 ετών. Επίκαιρα θέματα που κινδυνεύουν να ξεπεραστούν αργότερα θα πρέπει να αποφεύγονται σε μια έκθεση. Τα έπιπλα της έκθεσης πρέπει να είναι ανθεκτικά.
Για μια προσωρινή έκθεση, πρωταρχικός σκοπός της είναι η διαφοροποίηση του κοινού και η διατήρηση του ενδιαφέροντος των επισκεπτών. Συνήθως διαρκεί από 6 μήνες έως 2 χρόνια. Μπορεί να αφορά ερευνητικά θέματα ή και πειράματα που συνεχίζουν να εξελίσσονται. Ενθαρρύνει τους επισκέπτες να ανταλλάξουν απόψεις. Τα έπιπλα πρέπει να είναι σύγχρονα, πρωτότυπα και καινοτόμα.
Τέλος, για μια κινητή έκθεση, το κύριο στοιχείο της είναι τα ταξίδια.
Σκοπός της είναι να ταξιδέψει σε διαφορετικά κέντρα μαθηματικής κουλτούρας και ως εκ τούτου πρέπει να είναι προσαρμόσιμη σε διαφορετικές τοποθεσίες. Πρέπει επίσης να είναι ανθεκτική στην επαναλαμβανόμενη συναρμολόγηση και αποσυναρμολόγηση.
Η προσαρμογή στο κοινό απαιτεί καλή γνώση των επισκεπτών του μουσείου. Τι ψάχνουν σε ένα μουσείο μαθηματικών; Τι θέλουν να ανακαλύψουν;
Για να γίνει αυτό, μπορεί να διεξαχθεί έρευνα σχετικά με το κοινό (εθελοντές, μέλη, επισκέπτες) και αξιολόγηση των απαντήσεών τους, προκειμένου να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των μελλοντικών επισκεπτών και να επιλέξουν το είδος της συμμετοχής που είναι κατάλληλη για το θέμα.
Η προσαρμογή στο κοινό σημαίνει ότι η έκθεση είναι ο άμεσος σύνδεσμος μεταξύ του «μουσείου» και των επισκεπτών του. Είναι το έναυσμα για μελλοντική επικοινωνία. Προσαρμογή στο κοινό σημαίνει να έχουμε κατά νου ότι μια έκθεση θα πρέπει να ενθαρρύνει την παρατήρηση, την κατανόηση και τον πειραματισμό.
Τέλος, για ένα «μουσείο» μαθηματικών, η αξιολόγηση της έκθεσης ισούται με τη διατήρηση ενός σταθερού δεσμού με το κοινό, την αμφισβήτησή του, την επικοινωνία μετά την επίσκεψή του και την πρόταση εργαστηρίων που συνδέονται με την έκθεση. Με τον τρόπο αυτό προωθείται η εμβάθυνση σε ορισμένες αντιλήψεις και συζητήσεις επί του θέματος.